Армянский.ру
Вы вошли как Гость | Группа "Гости"Приветствую Вас Гость



Хачик Даштенц / Խաչիկ Դաշտենց
Խաչիկ Դաշտենց

Խաչիկ Դաշտենց

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Խաչիկ Դաշտենց ( Խաչիկ Տոնոյի Տոնոյան )՝ հայտնի հայ արձակագիր, բանաստեղծ եւ թարգմանիչ։ Ծնվել է 1909 թ. ապրիլի 15-ին Սասնա Դաշտայան գյուղում՝ հովիվի ընտանիքում։ Հարազատ գյուղի անունով էլ հետագայում ընտրել է իր գրական կեղծանունը։

Սասնա լեռներից մինչեւ Արեւելյան Հայաստան գաղթի դժվար ճանապարհին շատ բան տեսավ ու ապրեց ապագա գրողը։ Թափառում էր որբանոցից որբանոց, մինչեւ կանգ չառավ Ալեքսանդրոպոլի ( այժմյան՝ Գյումրի ) ամերիկյան որբանոցում, ուր եւ ստացավ իր միջնակարգ կրթությունը։

1932 թվականին Դաշտենցը ավարտեց Երեւանի Պետական Համալսարանի լեզվագրական ֆակուլտետը, իսկ 1940-ին՝ Մոսկվայի օտար լեզուների ինստիտուտի անգլերենի բաժինը։

Գրականության մեջ առաջին իսկ քայլերից Դաշտենցը դառնում է Հայքի ամենաընթերցվող ու սիրված գրողներից մեկը։ Վաղ մանկուց նա կլանել էր ժողովրդական բանահյուսությունը, պատմություններն ու հեքիաթները, կենցաղը, սովորույթներն ու ծեսերը, որոնք հետագայում դարձան հեղինակի էպիկ արձակի հիմքը։

« Խոդեդան » (1950) եւ « Ռանչպարների կանչը » վեպերում Դաշտենցը ներկայացրել է Եղեռնի ողբերգությունը։
1947-ին ստեղծել է Տիգրան Մեծ պատմական դրաման։

Դաշտենցի բանաստեղծությունները հրապարակվել են հետեւյալ հավաքածուներում՝ « Գիրք երգերի » (1932), « Գարնանային երգեր » (1934), «Բոց» (1936), « Լեռնային ծաղիկներ » (1963)։

Խաչիկ Դաշտենցը հայտնի է նաեւ Շեքսպիրի բազմաթիվ թարգմանություններով, ինչպես նաեւ Լոնգֆելոյի « Երգ Հայավատի մասին » պոեմի թարգմանությամբ։



Խաչիկ Դաշտենց. հայդուկների տարեգիրը «հակահայդուկական» ժամանակներում

Խաչիկ Դաշտենց. հայդուկների տարեգիրը «հակահայդուկական» ժամանակներում

Հետաքրքիր է, դպրոցում քեզ այնպես են ներկայացնում գրողին, բանաստեղծին, որ հետագայում, երբ ուզում ես հիշել, թե ինչն է քո մեջ տպավորվել, հաճախ ոչինչ չես գտնում: Բնավ չեմ ուզում թերագնահատել ուսուցիչների անգնահատելի գործը և իմ գրականության ուսուցչուհուն էլ երախտապարտ եմ գիտելիքներիս համար: Խոսքն ուսուցման ոչ ստանդարտ մեթոդների,  դասը ստեղծագործաբար մատուցելու մասին է. ուսուցիչների մեծ մասը հիմնականում սահմանափակվում է դասագրքային տեղեկատվության փոխանցմամբ, որը շատ հաճախ այդպես էլ ոչ ոք չի հիշում: Միչդեռ որևէ հետաքրքիր,  որևէ փոքրիկ զգացմունքային պատմությամբ ավելի շատ բան կարող ես ասել գրողի մասին, քան նրա կյանքին ու ստեղծագործությանը վերաբերող թվերով ու փաստերով:

Հայ արձակագիր, բանաստեղծ և թարգմանիչ Խաչիկ Դաշտենցը (Խաչիկ Տոնոյի Տոնոյան, 1909-1974) լայն հասարակությանը հայտնի է իր «Ռանչպարների կանչը» վեպով, սակայն այսօր, հատկապես երիտասարդների մեջ, քչերին կհանդիպես, որ կարդացած լինեն այդ վեպը:

Ինչպես «Ռանչպարների կանչը» գրքի նախաբանում գրել է նշանավոր գրականագետ Սուրեն Աղաբաբյանը. «Խաչիկ Դաշտենցի՝ նշանավոր գրողի ու թարգմանչի մասին դեռ գրվելու են հետազոտություններ: Չեն կարող չգրվել, որովհետև և՛ իբրև բանաստեղծ ու արձակագիր, և՛ իբրև թարգմանիչ, Խաչիկ Դաշտենցը հետագիծ է թողել ազգային գեղարվեստական գրականության և թարգմանության պատմության էջերում։ Ճիշտ է, օրերի աղմուկի մեջ հաճախ չէ, որ լսվում էր Դաշտենցի անունը, ինչպես սովորաբար լինում է այն մարդկանց հետ, ովքեր մի կողմ քաշված, ասես ստվերում, անաղմուկ ու անկռիվ, բայց ներքին խոր հավատով քաշում են իրենց լուծը։ Գալիս է, սակայն, արժեքները վերադասավորող ժամանակը և ամեն ինչ գցում իր տեղը: Չգրված, բայց անխուսափելի օրենք…»:

Այս խոսքերից շատ տարիներ են անցել, սակայն կարծես դեռ չի հասել այդ «չգրված, բայց անխուսափելի օրենքի ժամը»: Չի հասել, քանի դեռ կան մարդիկ, ում անծանոթ է «Ռանչպարների կանչը»:

Օրեր առաջ «Մոսկվա» կինոթատրոնում ներկա էի Դաշտենցի 100-ամյակին նվիրված մի գեղեցիկ ֆիլմի ցուցադրման: «Բրաբիոն ծաղիկ որոնողը». այսպես էր կոչվում ֆիլմը, որի ռեժիսորն էր Տարոն Ղափլանյանը: Երկու ժամվա ընթացքում հանկարծ բացահայտեցի մի նոր Դաշտենցի, բոլորովին նոր լույսի  տակ ծանոթացա նրա աշխատանքներին: Ճանաչեցի ու սիրեցի այդ ազնիվ, բարի ու համեստ մարդուն, որ «ոչ հայդուկական» ժամանակներում համարձակվել է գրականություն ստեղծել հայդուկի մասին: Չէ՞ որ այդ տարիներին սովետական քարոզչամեքենան համառորեն ժողովրդի հիշողությունից դուրս էր մղում ազգային ազատագրական շարժման հերոսներին:

«Ռանչպարների կանչը», որը կարելի է համարել Դաշտենցի գլխավոր գիրքը, պատմում է XIX դարավերջի և XX դարասկզբի հայ ազգային ազատագրական շարժման այն հերոսների մասին, որոնք պատմությանը հայտնի են «հայդուկներ» (ֆիդայիներ) անունով: Այդ վեպով առաջին անգամ լայնորեն անդրադարձ է կատարվել հայդուկական շարժմանը, և բնական է, որ դա այնքան էլ դուր չէր գա խորհրդային իշխանություններին:

Դաշտենցի դուստրը` Անահիտ Դաշտենցը, պատմում է, որ հոր սրտում միշտ վախ կար, որ գիրքը թույլ չեն տա հրատարակել, և երևի դա էր պատճառը, որ նա անվերջ վերամշակել, ձգձգել է գրքի հանձնումը: «Նույնը նաև «Խոդեդան» վեպի ժամանակ,-պատմում է Անահիտը,- հորիցս պահանջել են, որ գրքում ինչ-որ հայդուկի անուն հանի, որովհետև արգելված է եղել այդ անունը, կամ` Անդրանիկի անունը չգործածի և այլն: Նա շատ ծանր է տարել այդ ամենը և կսկիծով գրել այդ մասին իր հուշերում»:

Եթե Դաշտենցի գլխին գործ չեն սարքել, ապա միայն բարեբախտության շնորհիվ. Մոսկվայից ուղարկված «սև գրությունը» Դաշտենցի աչքի առաջ պատռել և ոչնչացրել է մի պաշտոնյա, ով ժամանակին լավ է ճանաչել նրան ու հարգել է: Պատճառներից մեկն էլ, թերևս, եղել է Իսահակյանի օժանդակությունը. մեծ բանաստեղծը շատ է սիրել Դաշտենցին և միշտ պաշտպանել է նրան: 

Չարենցն ու Իսահակյանը, ոչ ուղղակի իմաստով, Դաշտենցի ուսուցիչներն են եղել: Նա մեծ հարգանք ու ակնածանք է տածել երկու մեծ բանաստեղծների նկատմամբ և փոխադարձաբար սիրվել ու մեծարվել է նրանց կողմից:

Չարենցի մահից հետո Մոսկվայում Դաշտենցն իր ուսանողական տետրում գրել է. «Անմոռանալի ուսուցիչ, դու զարմանալի կյանքով ապրեցիր այս մոլորակի վրա և զարմանալի մահով գնացիր: Ես քո մասին կգրեմ հետո, եթե ողջ մնամ, երբ ժամանակը նստվածք կտա, և հնարավոր կլինի ավելին ասել քո մասին…»:

Սակայն նա վստահ էր, որ գալու է ժամանակը, և Չարենցն արդարացվելու է. «Հավատում եմ, հավատում, որ կգա քո մեծ հարության օրն արդար, և դու նորից հաղթանակով կհառնես, և ոսոխդ կընկնի վար…»,- գրել է նա:

Մեծ է Դաշտենցի ներդրումը հայ գրականության մեջ, սակայն պակաս կարևոր չէ նաև նրա թարգմանչական գործունեությունը: Դաշտենցը հայտնի է Շեքսպիրի բազմաթիվ թարգմանություններով, ինչպես նաև Լոնգֆելլոյի «Երգ Հայավատի մասին» պոեմի թարգմանությամբ։ Այն հսկայածավալ թարգմանչական գործը, որ կատարել է գրողը, քչերը կարող էին հանձն առնել, քանի որ այդ աշխատանքը մի ողջ կյանք կպահանջեր:

«Շատ աշխատասեր մարդ էր, փոքրուց մեր մեջ էլ էր սերմանում աշխատասիրություն, սեր դեպի գիրքը, գրականությունը: Ասում էր` պետք է շատ վաղ արթնանալ և արևի լույսն օգտագործել իր ողջ կարողությամբ,- պատմում է դուստրը,- միշտ ասում էր, որ առավոտյան ժամերը ոչնչով չես կարող փոխարինել, դրանք իսկական աշխատելու ժամեր են, և ինքն այդպես էլ անում էր. առավոտ կանուխ արթնանում էր և անցնում գործի»:

Դաշտենցը եղել է համեստ ու պարզ մարդ, սակայն նրա գլխավոր գիրքը` «Ռանչպարների կանչը», «անհամեստ» ստեղծագործություն է: Այն դասվում է հայ գրականության ամենաարժեքավոր գործերի շարքը:

Չսիրելով ուշադրության կենտրոնում լինել, չունենալով հանրային ելույթներ ու կոչեր` Դաշտենցը փոխարենը ստեղծագործել է. նա ստեղծել է գործեր, որոնք դարեր շարունակ կխոսեն իր փոխարեն: Իր բանաստեղծություններից մեկում նա գրել է.

«Չը որոտաս դու երբեք, ինչպես շատերն են անում,

Չը երազես աշխարհում ո՛չ հիշատակ, ո՛չ անուն,

Դու անշշուկ ընթացիր, ինչպես հովն է ընթանում,

Հովի բերածը հաճախ փոթորիկն էլ չի տանում…»:


Аудиоплеер

Календарь

«  Март 2024  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
    123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031

Друзья сайта

Поиск

Copyright MyCorp © 2024 | Сделать бесплатный сайт с uCoz
Яндекс.Метрика